Rozporządzenie EUDR (EU Deforestation Regulation) zostało przyjęte w 2023 roku w związku z potrzebą ograniczenia wprowadzania na rynek UE produktów pochodzących z terenów objętych wylesianiem i degradacją lasów. Dotyczy to m.in. drewna, kakao, kawy, soi, kauczuku, wołowiny oraz oleju palmowego, a dodatkowo także produktów przetworzonych, takich jak papier, meble, produkty skórzane czy czekolada.
W ostatnich dniach Komisja Europejska zaproponowała pakiet celowanych zmian, które mają ułatwić wdrożenie EUDR w praktyce i zmniejszyć ryzyko paraliżu łańcuchów dostaw. Kluczowe jest tu wyważenie między ochroną środowiska a realiami handlowymi i administracyjnymi.
Warto przyjrzeć się, co te zmiany oznaczają dla polskich importerów, eksporterów oraz firm przetwarzających surowce z listy EUDR — szczególnie z sektorów drzewnego, meblowego, spożywczego i rolnego.
Dlaczego EUDR w ogóle podlega korektom?
EUDR opiera się na trzech filarach:
- Obowiązek należytej staranności (due diligence)
Firmy muszą udowodnić, że produkt nie pochodzi z terenów, które zostały wylesione po 31 grudnia 2020 r. - Geolokalizacja gruntów i pełna identyfikowalność pochodzenia
Każda partia towaru ma mieć przypisane współrzędne (co jest dużym wyzwaniem dla drobnych gospodarstw). - Raportowanie i weryfikacja w systemach IT
Dane trafiają do centralnego systemu unijnego, który ma służyć kontrolom i analizie ryzyka.
W praktyce okazało się, że:
- dla wielu krajów dostaw problemem jest brak jednolitych baz danych o gruntach,
- drobni producenci w Afryce, Ameryce Południowej i Azji mogą wypaść z rynku UE,
- ryzyko przerzucenia ciężaru na importerów jest wysokie,
- branże o niskich marżach mogą odczuć znaczące koszty analizy łańcucha dostaw.
Komisja zaproponowała korektę wdrożeniową w zamian za zmiany celu regulacji.
Najważniejsze proponowane zmiany w EUDR
1. Uproszczenie wymogów dla małych i średnich producentów
Planowane jest stworzenie modelowych procedur due diligence, które mniejsze podmioty mogłyby wdrażać bez konieczności budowania skomplikowanych systemów.
2. Możliwość stopniowego wdrażania pełnej geolokalizacji
Część danych może być dostarczana etapowo — szczególnie tam, gdzie gospodarstwa są wielkopowierzchniowe lub rozproszone.
3. Większe wsparcie technologiczne
Komisja planuje uruchomienie europejskiej platformy map satelitarnych, ułatwiających automatyczne sprawdzanie ryzyka wylesienia w danej lokalizacji.
4. Dodatkowe wytyczne sektorowe
Dotyczy to głównie:
- przemysłu drzewnego,
- przetwórstwa spożywczego,
- handlu detalicznego żywnością.
5. Konsultacje z krajami partnerskimi
Ma to ograniczyć sytuacje, w których całe kraje dostaw zostają formalnie uznane za „wysokiego ryzyka”, co mogłoby zablokować wprowadzanie produktów na rynek UE.
Co to oznacza dla polskich firm?
1. Przetwórstwo drzewne i meblarstwo
Polska jest jednym z największych eksporterów mebli na świecie. Oznacza to:
- konieczność weryfikacji pochodzenia drewna przed przetworzeniem,
- utrzymanie ścisłych relacji z nadleśnictwami, tartakami i hurtowniami,
- konieczność archiwizacji dokumentów na wypadek kontroli.
2. Import kakao, kawy i kauczuku
Duże polskie firmy spożywcze będą musiały prowadzić bardziej szczegółową kontrolę swoich łańcuchów dostaw. Sytuacja szczególnie uporczywa dla firm znajdujących się w krajach o podwyższonym ryzyku.
3. Sieci handlowe i hurtownie
Sprzedawcy detaliczni muszą być przygotowani na:
- audyty dokumentów pochodzenia,
- blokowanie produktów, które nie mają pełnej identyfikacji.
4. Rolnictwo i plantatorzy
Zmiany mogą przynieść:
- wsparcie narzędzi cyfrowych,
- obowiązek systemowego monitorowania gruntów.
Jak przygotować firmę do działania zgodnie z EUDR?
Checklista wdrożeniowa
| Obszar | Działanie | Cel |
|---|---|---|
| Dostawcy | Sporządzenie mapy wszystkich dostawców i ich lokalizacji | Identyfikacja ryzyka |
| Dane geograficzne | Uzyskanie współrzędnych działek lub certyfikatów pochodzenia | Potwierdzenie zgodności |
| Umowy | Wprowadzenie klauzul EUDR w umowach handlowych | Przeniesienie obowiązków zgodności |
| Audyty | Wdrożenie okresowych kontroli dokumentacji | Zapewnienie zgodności ciągłej |
| Systemy IT | Zintegrowanie danych o produktach, partiach i dostawcach | Automatyzacja raportowania |
Scenariusze dla polskich sektorów
| Sektor | Perspektywa krótkoterminowa | Perspektywa długoterminowa |
|---|---|---|
| Drewno i meble | Wzrost kosztów audytów | Wzrost konkurencyjności dzięki certyfikacji |
| Spożywczy (kawa, kakao) | Możliwe przejściowe ograniczenia dostaw | Silniejsza pozycja firm z przejrzystym łańcuchem dostaw |
| Rolnictwo | Koszty digitalizacji danych | Lepsza możliwość eksportu poza UE dzięki standardom jakości |
| Handel detaliczny | Wzrost obowiązków dokumentacyjnych | Większe zaufanie konsumentów |
Dlaczego to ważne dla ekologii?
EUDR ma ograniczyć globalne wylesianie, czyli jeden z kluczowych czynników zmiany klimatu. co więcej, zmiany w regulacji nie osłabiają ambicji środowiskowych — przeciwnie, mają zwiększyć skuteczność systemu, aby firmy mogły wdrażać go w praktyce, a nie tylko w teorii.
To bezpośrednio łączy ochronę lasów z:
- zrównoważonym handlem,
- odpowiedzialną produkcją,
- przejrzystością łańcuchów dostaw,
- realną redukcją presji na ekosystemy.