O co chodzi z systemem kaucyjnym?
System kaucyjny to mechanizm, w którym do ceny napoju w opakowaniu objętym systemem doliczana jest dodatkowa opłata (kaucja), którą klient może odzyskać, oddając puste opakowanie do określonego punktu zwrotu. Celem jest zwiększenie recyklingu, redukcja odpadów porzuconych w środowisku oraz wzmocnienie gospodarki o obiegu zamkniętym.
W Polsce system kaucyjny zostanie formalnie uruchomiony 1 października 2025 r. Dla opakowań szklanych wielokrotnego użytku obowiązek wejdzie w życie od 1 stycznia 2026 r.
To jedna z większych zmian w gospodarce opakowaniami po napojach w Polsce. Wymaga od producentów, importerów, sklepów i samych konsumentów przystosowania się do nowych zasad.
Jakie opakowania będą objęte systemem kaucyjnym?
System kaucyjny obejmie wybrane opakowania po napojach, zgodnie z ustawą i rozporządzeniami:
- Butelki plastikowe PET (jednorazowe) do pojemności 3 litrów
- Metalowe puszki (np. aluminiowe) do 1 litra
- Butelki szklane wielokrotnego użytku do 1,5 litra (od 1 stycznia 2026 r.)
Wyłączone z systemu będą m.in.:
- Opakowania po napojach mlecznych lub jogurtach (mleko, kefir itp.)
- Szkło jednorazowe (szklane butelki, które producent zaklasyfikuje jako jednorazowe) – jeśli nie spełniają warunków zwrotu
- Kartoniki (np. kartony po sokach, mleku) – te nie będą objęte kaucją
W praktyce oznacza to, że nie każda butelka czy puszka, którą obecnie posiadasz, będzie objęta systemem — tylko te opakowania oznaczone odpowiednim logotypem i kwotą kaucji.
Wysokość kaucji i moment naliczania
Aktualne stawki kaucji (od 1 października 2025 r.) są następujące:
- Butelki PET i puszki – 0,50 zł
- Butelki szklane wielokrotnego użytku – 1,00 zł (od 1 stycznia 2026 r.)
Kaucja nie będzie doliczana do ceny na półce, lecz zostanie dodana dopiero przy kasie. Widoczna będzie jako osobna pozycja na paragonie.
Producent/opakowanie musi zawierać wyraźny znak „KAUCJA” oraz informację o wysokości kaucji. Tylko opakowania oznakowane trafiają do systemu zwrotnego.
Proces zwrotu opakowań i odzyskania kaucji
Punkty zwrotu
Zwrot opakowań może się odbywać m.in. poprzez:
- Automaty do zwrotu (butelkomaty, reverse vending machines) – skanują kod kreskowy i wydają potwierdzenie zwrotu
- Ręczne przyjmowanie opakowań w sklepach — w sklepach większych i specjalnie przygotowanych punktach
Warunki zwrotu
Aby opakowanie zostało przyjęte, musi spełniać kilka warunków:
- Być puste i bez resztek cieczyNie być uszkodzone w stopniu uniemożliwiającym identyfikację
- Zachować etykietę/oznaczenie z kodem kreskowym i logotypem systemu kaucyjnego
- Nie zginać czy niszczyć opakowania w sposób uniemożliwiający jego identyfikację
Zwrot bez paragonu
Do odzyskania kaucji nie będzie potrzebny paragon. Wystarczy przekazać opakowanie spełniające warunki.
Forma zwrotu
Zwrot kaucji może nastąpić:
- w formie gotówki
- lub – jeśli sklep/automat wydaje bon (kupon) – konsument ma prawo domagać się zamiany bonu na gotówkę przy kasie, jeśli tego chce
Obowiązki sklepów i przedsiębiorców
Kto musi przystąpić do systemu?
- Wszystkie jednostki handlowe, niezależnie od powierzchni, które oferują napoje w opakowaniach objętych systemem, muszą pobrać kaucję przy sprzedaży takiego opakowania.
- Sklepy o powierzchni powyżej 200 m² zobowiązane będą do przyjmowania zwrotów opakowań objętych systemem.
- Sklepy poniżej 200 m²: obowiązkowe pobieranie kaucji, ale przyjmowanie zwrotów tylko w przypadku butelek szklanych wielokrotnego użytku (jeśli mają je w ofercie). Udział w przyjmowaniu plastikowych PET i puszek będzie dobrowolny.
Wyposażenie i infrastruktura
Sklepy muszą zapewnić:
- urządzenia (automat, stanowisko) lub przestrzeń do przyjmowania opakowań
- miejsce magazynowe na zebrane opakowania
- obsługę operacyjną i logistyczną — odbiór opakowań od operatora systemu
- elektroniczne systemy ewidencji i rozliczeń z operatorem systemu
Obowiązek oznakowania
Każde opakowanie objęte systemem musi mieć oznaczenie „KAUCJA” i wysokość kwoty. Producent/eksporter jest odpowiedzialny, by umieścić je zgodnie z wytycznymi.
Operator systemu
Operator (np. Polski System Kaucyjny S.A.) będzie odpowiedzialny za:
- rozliczanie i przepływ kaucji między producentami, sklepami i konsumentami
- odbiór zebranych opakowań
- monitoring poziomów zbiórki
- zapewnienie zgodności z przepisami i standardami operacyjnymi
Operator musi spełniać wymogi ustawowe (minimalny kapitał, wymogi formalne) i działać w interesie całego systemu.
Wyliczenia, pułapki i praktyczne wskazówki dla klienta
Dodatkowy koszt — ale zwrotny
Za każdą butelkę PET do 3 litrów lub puszkę do 1 litra zapłacisz dodatkowo 0,50 zł, które możesz odzyskać, oddając opakowanie. Za butelki szklane wielokrotne — 1,00 zł (od 2026 r.)
Dlatego choć cena napoju wzrośnie o tę kwotę, nie będzie to realne obciążenie, jeśli system działa poprawnie i konsumenci oddadzą opakowania.
Butelki posiadane przed wejściem systemu
Opakowania, które masz w domu przed 1 października 2025, najprawdopodobniej nie będą objęte systemem, jeśli nie mają oznakowania zgodnego z nowymi wymaganiami.
Czy napój stanie się droższy?
Oficjalnie cena netto napoju ma pozostać taka sama — kaucja to opłata zwrotna. Jednak w praktyce mogą wystąpić koszty dodatkowe (logistyka, obsługa) przerzucone na producenta lub sklep i ostatecznie konsumentów.
Uwaga na bon rabatowy vs gotówkę
Jeśli automat lub sklep zaoferuje tylko bon, konsument może żądać jego zamiany na gotówkę przy kasie.
Czego unikać
- Nie zgniataj opakowań do formy nieczytelnej — może zostać odrzucone
- Nie usuwaj etykiet ani kodów kreskowych
- Nie licz na paragon przy zwrocie — potrzeba go nie będzie
- Nie próbuj oddawać opakowań, które nie są objęte systemem
Wyzwania i ryzyka wdrożenia
Przygotowanie infrastruktury — automaty, systemy IT, logistyka, magazyny
Niewystarczająca kampania edukacyjna — opinie branży mówią o ryzyku chaosu na początku funkcjonowania
Koszty dla małych sklepów — niektóre mogą mieć problemy z adaptacją lub rezygnować z przyjmowania opakowań PET i puszek
Okres przejściowy — w pierwszych miesiącach system może działać falami, z opóźnieniami i niedoskonałościami
Ryzyko odrzucania opakowań — ze względu na uszkodzenia, brak oznaczeń lub niespełnienie warunków
Rekomendacje EcoLifeCycle.eu
Nowy system kaucyjny to ważny krok ku zrównoważonej gospodarce surowcami i redukcji odpadów. Dzięki niemu:
- wzrośnie poziom odzysku i recyklingu opakowań po napojach,
- zmniejszy się ilość porzuconego plastiku i puszek w przestrzeni publicznej,
- promowane będzie ponowne wykorzystanie, selektywna zbiórka i czystsze materiały dla przemysłu.
Jednak sukces tego systemu zależy od dobrej współpracy wszystkich uczestników: producentów, sklepów, operatorów i konsumentów. Kluczowe będą:
- sprawne wdrożenie infrastruktury zwrotowej (automaty, punkty zbiórki),
- jasna i szeroka kampania edukacyjna,
- dbałość o jakość opakowań (by były czytelne i zgodne z wymogami),
- elastyczność w okresie przejściowym.
Dla platformy EcoLifeCycle.eu temat ten jest naturalny — można oferować treści edukacyjne, infografiki, kalkulatory, porady dla firm i konsumentów oraz monitorować, jak system faktycznie działa. Zapytaj nas o recyklomaty!